دایره یا چرخه رنگ ایتن از جمله مباحث بسیار مهمی است که آشنایی با آن هم میتواند در دوره طراحی لباس و هم در کلاس عکاسی و به طور کل انواع هنرهای بصری کمکتان کند. همانطور که میدانید در هنرهای بصری، موضوع رنگ ها و رنگ شناسی بسیار مهم است.
نحوه چگونگی ترکیب و قرار گیری رنگ ها در کنار هم میتواند تاثیر بسیار زیادی در زیبایی یک عکاس، نقاشی، لباس، دکوراسیون و هرچیز دیگری باشد. از نظر روانشناسی نیز هر رنگ دارای خصوصیات منحصر به فرد درمانی و تعادل بر انگیزی است. به طوری که بدون آنکه متوجه باشید، رنگ ها می‌توانند تا اعماق نیروی ادراک و شعور انسان نفوذ کنند و احساسات مختلفی در آن ایجاد نمایند.
آشنایی با تاثیرات رنگ ها بر انسان باعث میشود بتوانیم در کارها و مکان های مختلف از رنگی مناسب استفاده کنیم تا احساس بهتری را هم برای خود و هم برای جامعه اطرافمان ایجاد نماییم. به همین منظور لازم است با قوانین حاکم در رنگ ها آشنا شویم.
خالق چرخه رنگ ایتن
ابداع کننده چرخه ایتن، فرد سویسی به نام یوهانس ایتن است در سال 1976 توانست این دایره رنگی را خلق نماید. یوهانس در زمینۀ طراحی و نقاشی، دبیری، نظریه پردازی و نویسندگی فعالیت داشت. درواقع میتوان گفت شروع ساخت چرخه رنگی در سال 1919 شروع شد که ایتن در آن زمان در آموزش کنتراست های رنگی و چگونگی تئوری و اصول آنها فعالیت داشت. او در این آموزش به مکمل سازی، تاثیر دما بر رنگ ها و خنثی سازی آنها می‌پرداخت.
در نهایت ایتن در سال 1976 توانست پالتی از رنگ ها را ابداع کند که در چهار گروه متفاوت قرار داشته و چهار نوع از احساسات را به وجود می‌آورد. او این ایده پالت رنگ ها را از تغییر و تحولات فصلی گرفته بود. ابداع او باعث تاثیرات بسیار گسترده‌ای در صنایع مختلف شد. به طوری که امروزه اکثر افراد در سراسر دنیا در پروسه کاری خود به آن نیازمند هستند.
طبیعت مملوء از انواع رنگ ها با هارمونی های مختلف است شما از ویژگی رنگ ها میتوانید در ترکیب بندی در عکاسی استفاده کنید.
دایره رنگ ایتن
چرخه ایتن از جمله مواردی است که بواسطه آن میتوانیم از چگونگی ارتباطات رنگ ها از یکدیگر آشنا شویم. میتوان گفت این چرخه از سه گروه رنگ تشکیل شده است. گروه اول شامل رنگ های اصلی هستند که در مرکز دایره قرار میگیرند. این رنگ ها شامل قرمز، آبی و زرد هستند.
گروه دوم که شامل سه رنگ هستند، از ترکیب دو به دو گروه اول با یکدیگر حاصل شده‌اند که به آنها رنگ های ثانویه می‌گویند. این ترکیب شامل:
- زرد + قرمز = نارنجی
- قرمز + آبی = بنفش
- آبی + زرد = سبز
البته که نسبت های متفاوت از رنگ ها در ترکیب باعث بوجود آمدن طیف های متنوع از یک رنگ میشود. اما داستان به اینجا ختم نمی‌شود؛ از ترکیب رنگ های اصلی با رنگ های ثانویه، 6 رنگ دیگر دیگر بوجود می‌آید که گروه سوم این چرخه را تشکیل می‌دهند. این ترکیب رنگ ها شامل:
- قرمز + بنفش = ارغوانی
- قرمز + نارنجی = آجری
- آبی + بنفش = نیلی
- آبی + سبز = آبی فیروزه‌ای
- زرد + سبز = سبز چمنی
- زرد + نارنجی = کهربایی
در آخر تمامی رنگ های اصلی همراه با رنگ های ثانویه و ترکیبی با آرایش خاصی کنار همدیگر در دور دایره‌ای قرار میگیرند. این دایره همان چرخه رنگ ایتن است.
رنگ های مذکور، تنها ترکیباتی محدود از بین صدها هزار رنگ است. دایره رنگی ایتن، شامل هفت کنتراست رنگ است. کنتراست، به معنای تفاوت های متمایز میان دو رنگ میباشد. کنتراست رنگ، مکمل، سرد، گرم، اشباعیت، گستردگی و هم زمان است.
انواع کنتراست یا تضاد رنگ ایتن
تضاد ته رنگ یا فام (رنگ به خودی خود):
ساده‌ترین نوع از هفت تضاد رنگ که در چرخه ایتن نیز وجود دارد، میباشد. در این نوع کنتراست، تنها رنگی های خالص جای دارند. منظور از رنگ های خالص، فقط رنگ های اصلی نیست، بلکه همه رنگهای دایره ایتن نیز شامل آن میشود. شديدترين تضاد فام ميان سه رنگ اصلي قرمز، زرد و آبي است كه هيچ وجه مشترك رنگی با یکدیگر ندارند.
کنتراست ته رنگ در ميان رنگ هاي ثانویه يعني سبز، نارنجي و بنفش، به مراتب كمتر است. به همین ترتیب در رنگ هاي درجه سوم، تضاد رنگ، كاسته میشود. علاوه بر آن زمانی که رنگ ها با سفید یا سیاه ترکیب می‌شوندف از میزان تضاد آنها کم میگردد.
تضاد تاریک و روشن:
رنگ سیاه و سفید، بیشترین تضاد رنگی را در میان سایر رنگ ها دارند. در حد فاصل تضاد سیاه و سفید، طیف گسترده‌ای از خاکستری و رنگ های کروماتیک (رنگین) قرار دارند.
میزان تیرگی یا روشنی رنگ های دایره رنگ ایتن با هم برابر نیست. برای مثال زرد روشن ترین رنگ و در برابر آن بنفش- آبی تیره ترین رنگ چرخه هستند. ميزان تيرگي هر رنگ را مي‌توان به طور مناسب با يك درجه از خاكستري بي‌نام (خاكستري حاصل از تركيب سياه و سفيد) نشان داد.
حال جهت ایجاد کنتراست تاریک و روشن، اگر رنگی که به درجات روشن‌تر خاکستری نزدیک‌تر باشد را در کنار رنگی که به درجات تیره‌تر نزدیک‌تر بوده قرار دهیم، این تضاد رنگی ایجاد میشود. هر چه تفاوت درجات بیشتر باشد، کنتراست بیشتر است. این موضوع در طراحی لباس با مداد رنگی از اهمیت زیادی برخوردار است.
تضاد سرد و گرم:
از جمله کنتراست های بسیار مشهور و پرکاربرد، تضاد سرم و گرم است. این کنتراست از مشاهده رنگ ها و سپس احساس غریزی سردی یا گرمی که در نتیجه این مشاهده ایجاد میشود، بدست می‌آید. درواقع این نوع تضاد ارتباط نزدیکی با احساس روانشناختی رنگ ها دارد.
اگر در چرخه رنگ ایتن بین دو رنگ بنفش و زرد خطی رسم کنیم، به رنگ هایی مانند آبی، سبز که در یک طرف این خط قرار میگیرند، اصطلاحاً رنگ های سرد و به رنگ هایی که در طرف دیگر هستند، مانند قرمز و نارنجی، رنگ های گرم گفته میشود. انسان با دیدن آبی یا سبز سردی، و با دیدن قرمز یا نارنجی گرما را حس میکند.
کنتراست رنگ های مکمل:
از دیگر انواع تضادهای رنگی مهم، کنتراست مکمل میباشد. در دایره ایتن، رنگ هایی که درست در مقابل هم قرار میگیرند، رنگ های مکمل نامیده می‌شوند. برای مثال زرد در برابر بنفش، آبی در برابر نارنجی، قرمز در برابر سبز. اگر دو رنگی که مکمل هستند را با یکدیگر ترکیب کنیم، رنگ خاکستری خنثی ایجاد میشود.
دو رنگ مکمل، زوجی متضاد و در عین حال عجیب هستند. به طوری که هر یک نیازمند دیگری است و مجاورت هر کدام با دیگری باعث تحریک آن رنگ میشود.
کنتراست هم زمان (سیمولتانه):
همان عکس و العمل هایی میباشد که در چشم و ذهن انسان در هنگام مواجهه شدن با رنگ ها ایجاد میشود. بدین معنا که هر رنگی پس از مشاهده شدن، به رنگ مکمل نیاز پیدا میکند و این عمل در چشم احساس میشود. ممکن است رنگ مکمل حاضر نباشد و چشم خود به خود آن را به وجود آورد.
برای مثال مربعی خاکستری که در میان آن رنگ قرمز قرار گرفته، مایل به رنگ سبز دیده میشود. اما روی همان خاکستری، رنگ سبز قرار دهیم، این بار مربع خاکستری مایل به قرمز دیده میشود.
کنتراست اشباع (کیفیت رنگ):
از دیگر انواع تضادی که میتوان از چرخه ایتن بدست آورد، کنتراست اشباع است. منظور از اشباع رنگ یا کیفیت، درجه خلوص و شدت هر رنگ است. این ویژگی با میزان درجه خالصی رنگ و اندازه روشنی و تاریکی آن ارتباط دارد. درواقع قرار دادن یک رنگ خالص در کنار ترکیبی از همان رنگ با درجه اشباع یا خلوص کمتر باعث ایجاد تضاد میگردد.
برای مثال اگر رنگ قرمز اصلی را در کنار طیفی از رنگ های قرمزی که یکی با سیاه، دیگری سفید و یکی دیگر سبز از درجه خلوص آنها کاسته شده قرار دهیم، رنگ قرمز اصلی نمایان تر از بقیه جلوه خواهد کرد
کنتراست سطوح (کمیت رنگ):
كنتراست كميت در رابطه با ارتباط متقابل دو يا چند سطح رنگين، از نظر وسعت میباشد. در اين تضاد رنگی، رابطه بزرگي و كوچكي سطوح رنگين، نقش اصلي را دارند. چراکه نسبت بزرگي سطح رنگ ها با يكديگر مي‌تواند در ايجاد رابطه هماهنگ ميان آنها مؤثر واقع گردد. دو عامل ميزان درخشش و خلوص رنگ و ميزان بزرگي سطح يا لكه رنگي، عواملی هستند که در ايجاد كنتراست كميت، نقش اساسي دارند.
بدون دیدگاه